อำเภอบ้านหมอ
อำเภอ
คำขวัญ: เผือกหัวโต แตงโมหวาน ถิ่นฐานอุตสาหกรรม นกน้ำทะเลเทียม
พิกัดภูมิศาสตร์: 14°36′56″N 100°43′38″E
อักษรไทย	อำเภอบ้านหมอ
อักษรโรมัน	Amphoe Ban Mo
จังหวัด	สระบุรี
พื้นที่
• ทั้งหมด	203.6 ตร.กม. (78.6 ตร.ไมล์)
ประชากร (2562)
• ทั้งหมด	42,673
• ความหนาแน่น	209.59 คน/ตร.กม. (542.8 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	30, 18210 (เฉพาะหมู่ที่ 8 ตำบลหรเทพ), 18270 (เฉพาะตำบลบ้านครัวและเลขที่ 49 หมู่ที่ 11 บริษัท เหล็กสยาม จำกัด ตำบลบางโขมด)
รหัสภูมิศาสตร์	1906
ที่อยู่ ที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบ้านหมอ ถนนเทศบาล 9 ตำบลบ้านหมอ อำเภอบ้านหมอ จังหวัดสระบุรี 18130
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

บ้านหมอ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดสระบุรี

ประวัติ[แก้]

เดิมในสมัยโบราณเมื่อยังไม่มีอำเภอพระพุทธบาทนั้น การปกครองบริเวรพระพุทธบาทสมัยกรุงศรีอยุธยา ในรัชกาลสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม ได้โปรดกำหนดเขตท้องที่จากรอยพระพุทธบาทออกไปด้านละโยชน์ (16 กิโลเมตร) และทรงตั้งเมืองพระพุทธบาทขึ้น จัดเป็นเมืองชั้นจัตวาขึ้นกับกรุงศรีอยุธยา เมืองพระพุทธบาทนั้คงเป็นเมืองตลอดมาจนถึงรัชการที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงโปรดเกล้าให้จัดการปกครองหัวเมืองแบบใหม่ โดยตั้งเป็นมณฑลเทศาภิบาลขึ้น เมื่อพ.ศ. 2437 ยุบเมืองพระพุทธบาทเป็นอำเภอ “อำเภอพระพุทธบาท” ให้ขึ้นอยู่กับเมืองสระบุรี ปี พ.ศ. 2445 มีการสร้างทางรถไฟไปถึงลพบุรี ตำบลหนองโดนก็มีทางรถไฟผ่าน ครั้นปี พ.ศ. 2456 ในสมัยรัชกาลที่ 6 พระพุทธบาทเกิดโรคห่าระบาดขึ้น จึงได้ย้ายที่ว่าการอำเภอไปตั้งที่ตำบลหนองโดน เพื่อสะดวกต่อการคมนาคมในสมัยนั้น และเปลี่ยนชื่อเป็น “อำเภอหนองโดน” บ้านหมอ และพระพุทธบาท ก็กลายเป็นตำบลหนึ่งของอำเภอหนองโดน

ต่อมา พ.ศ. 2464 มีการค้นพบดินขาวที่ใช้ผสมปูนซีเมนต์ได้ที่บ้านหมอ และมีการจ้างกรรมกรซึ่งส่วนใหญ่เป็นคนจีนขุด ขนส่งไปป้อนโรงงานที่บางซื่อ จากชุมชนเล็กๆ บ้านหมอก็ได้ขยายตัวจนเป็นชุมชนที่ใหญ่ขึ้นตามลำดับ จนในปี พ.ศ. 2484 บริษัท ปูนซีเมนต์ไทย จำกัด ได้มาตั้งโรงงานที่ท่าลาน ตำบลบ้านครัวประกอบกับที่ว่าการอำเภอหนองโดนอยู่ในสภาพที่ทรุดโทรม ทางราชการไม่มีงบประมาณซ่อมแซม หลวงพัฒน์ พงศ์พานิช (พ่อค้าคหบดีชาวจีน ต้นสกุล “ผู้พัฒน์”) ได้สร้างที่ว่าการอำเภอให้ใหม่ที่ตำบลบ้านหมอ และย้ายอำเภอมาไว้ที่นี่ อำเภอใหม่จึงชื่อว่า “อำเภอบ้านหมอ) สืบมาจนปัจจุบัน ส่วนหนองโดน และพระพุทธบาท ก็กลายเป็นตำบลของอำเภอบ้านหมอ

• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี เป็น อำเภอหนองโดน^[1]
• วันที่ 14 มีนาคม 2480 โอนพื้นที่ตำบลห้วยป่าหวาย ตำบลหนองบัว อำเภอหนองโดน ไปขึ้นกับ กิ่งอำเภอพระพุทธบาท^[2]
• วันที่ 1 เมษายน 2480 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดสระบุรี กับจังหวัดพระนครศรีอยุธยา โดยโอนพื้นที่ตำบลบ้านร่อม อำเภอหนองโดน จังหวัดสระบุรี ไปขึ้นกับอำเภอท่าเรือ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดสระบุรี กับจังหวัดลพบุรี โดยโอนตำบลท่าศาลา ตำบลกกโก กิ่งอำเภอพระพุทธบาท อำเภอหนองโดน จังหวัดสระบุรี ไปขึ้นอำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี และโอนตำบลป่าตาล ตำบลโคกลำพาน ตำบลดอนโพธิ์ อำเภอหนองโดน จังหวัดสระบุรี ไปขึ้นกับอำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี^[3]
• วันที่ 12 ธันวาคม 2481 โอนพื้นที่หมู่ 11 (ในขณะนั้น) ของตำบลบ้านกลับ ไปขึ้นกับตำบลหนองโดน โอนพื้นที่หมู่ 14 (ในขณะนั้น) ของตำบลบ้านหมอ ไปขึ้นกับตำบลตลาดน้อย โอนพื้นที่หมู่ 6,7,8 (ในขณะนั้น) ของตำบลบางโขมด ไปขึ้นกับตำบลบ้านหมอ โอนพื้นที่หมู่ 10,11,12,15 (ในขณะนั้น) ของตำบลขุนโขลน ไปขึ้นกับตำบลพุกร่าง โอนพื้นที่หมู่ 1,4 (ในขณะนั้น) ของตำบลดอนทอง ไปขึ้นกับตำบลหรเทพ และยุบตำบลสะพานช้าง ไปรวมกับตำบลบางโขมด^[4]
• วันที่ 6 พฤษภาคม 2484 ย้ายที่ว่าการอำเภอหนองโดน จากตำบลหนองโดน มาตั้งที่บ้านหมอ ตำบลบ้านหมอ^[5]
• วันที่ 14 ตุลาคม 2484 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดลพบุรี กับจังหวัดสระบุรี โดยโอนพื้นที่หมู่ 12,13 (ในขณะนั้น) ของตำบลขุนโขลน กิ่งอำเภอพระพุทธบาท อำเภอหนองโดน จังหวัดสระบุรี ไปขึ้นกับตำบลท่าศาลา อำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี^[6]
• วันที่ 26 ธันวาคม 2487 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอหนองโดน จังหวัดสระบุรี เป็น อำเภอบ้านหมอ^[7]
• วันที่ 17 กันยายน 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลบ้านหมอ ในท้องที่บางส่วนของตำบลบ้านหมอ^[8]
• วันที่ 5 มิถุนายน 2499 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอพระพุทธบาท อำเภอบ้านหมอ เป็น อำเภอพระพุทธบาท^[9]
• วันที่ 9 เมษายน 2506 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองโดน ในท้องที่บางส่วนของตำบลหนองโดน^[10]
• วันที่ 17 มกราคม 2510 จัดตั้งสุขาภิบาลท่าลาน ในท้องที่ตำบลบ้านครัว^[11]
• วันที่ 12 กรกฎาคม 2511 แยกพื้นที่ตำบลหนองโดน ตำบลบ้านกลับ และตำบลดอนทอง อำเภอบ้านหมอ มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอหนองโดน ขึ้นกับอำเภอบ้านหมอ^[12]
• วันที่ 4 มิถุนายน 2514 แยกพื้นที่ตำบลดอนพุด ตำบลไผ่หลิ่ว ตำบลบ้านหลวง และตำบลดงตะงาว อำเภอบ้านหมอ มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอดอนพุด ขึ้นกับอำเภอบ้านหมอ^[13]
• วันที่ 26 ตุลาคม 2514 ตั้งตำบลสร่างโศก แยกออกจากตำบลหนองโดน และตำบลหนองบัว^[14]
• วันที่ 2 พฤษภาคม 2515 โอนพื้นที่หมู่ 10 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองแก อำเภอพระพุทธบาท ไปขึ้นกับตำบลหนองโดน กิ่งอำเภอหนองโดน^[15]
• วันที่ 21 สิงหาคม 2518 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอหนองโดน อำเภอบ้านหมอ เป็น อำเภอหนองโดน^[16]
• วันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2521 จัดตั้งสุขาภิบาลดอนพุด ในท้องที่หมู่ 1,2,3,4,5 ตำบลดอนพุด^[17]
• วันที่ 3 พฤศจิกายน 2536 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอดอนพุด อำเภอบ้านหมอ เป็น อำเภอดอนพุด^[18]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลบ้านหมอ และสุขาภิบาลท่าลาน เป็นเทศบาลตำบลบ้านหมอ และเทศบาลตำบลท่าลาน ตามลำดับ
• วันที่ 27 พฤษภาคม 2553 เปลี่ยนแปลงชื่อองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านหมอ อำเภอบ้านหมอ เป็นองค์การบริหารส่วนตำบลเมืองขีดขิน^[19]

ที่ตั้งและอาณาเขต[แก้]

อำเภอบ้านหมอตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอหนองโดน
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอพระพุทธบาทและอำเภอเสาไห้
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอท่าเรือ (จังหวัดพระนครศรีอยุธยา)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอดอนพุด

การปกครองส่วนภูมิภาค[แก้]

อำเภอบ้านหมอแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 9 ตำบล 79 หมู่บ้าน

1.

บ้านหมอ

(Ban Mo)

6.

โคกใหญ่

(Khok Yai)

2.

บางโขมด

(Bang Khamot)

7.

ไผ่ขวาง

(Phai Khwang)

3.

สร่างโศก

(Sang Sok)

8.

บ้านครัว

(Ban Khrua)

4.

ตลาดน้อย

(Talat Noi)

9.

หนองบัว

(Nong Bua)

5.

หรเทพ

(Horathep)

การปกครองส่วนท้องถิ่น[แก้]

ท้องที่อำเภอบ้านหมอประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลบ้านหมอ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านหมอ
• เทศบาลตำบลท่าลาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านครัวทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลตลาดน้อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตลาดน้อยทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลบางโขมด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางโขมดทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลสร่างโศก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสร่างโศกทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลหนองบัว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองบัวทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเมืองขีดขิน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านหมอ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลบ้านหมอ)
• องค์การบริหารส่วนตำบลโคกใหญ่หรเทพ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหรเทพและตำบลโคกใหญ่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลไผ่ขวาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไผ่ขวางทั้งตำบล

สถานที่ท่องเที่ยว[แก้]

• บ่อน้ำโบราณ
• ทะเลสาบบ้านหมอ
• เมืองขีดขิน
• ถนนพระเจ้าทรงธรรม

การคมนาคม[แก้]

ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 3022 พระพุทธบาท-ท่าเรือ

อ้างอิง[แก้]

1. ↑ [1]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนชื่ออำเภอ
2. ↑ [2]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในอำเภอหนองโดน จังหวัดสระบุรี
3. ↑ [3]พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัด พุทธศักราช ๒๔๗๙
4. ↑ [4]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในอำเภอหนองโดน อำเภอสระบุรี จังหวัดสระบุรี
5. ↑ [5]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ย้ายที่ว่าการอำเภอหนองโดน จังหวัดสระบุรี
6. ↑ [6]พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดลพบุรีและจังหวัดสระบุรี พุทธศักราช ๒๔๘๔
7. ↑ [7]พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนชื่ออำเภอหนองจอกและอำเภอหนองโดน พุทธศักราช ๒๔๘๗ (เปลี่ยนชื่อ อำเภอหนองจอก เป็น อำเภอชะอำ และอำเภอหนองโดน เป็น อำเภอบ้านหมอ)
8. ↑ [8]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลบ้านหมอ อำเภอบ้านหมอ จังหวัดสระบุรี
9. ↑ [9]พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งอำเภอนาทวี อำเภอสะบ้าย้อย อำเภอคำชะอี อำเภอย่านตาขาว อำเภอวัดโบสถ์ อำเภอหนองบัว อำเภอวัฒนานคร อำเภอแสวงหา อำเภอท่าชนะ อำเภอพระพุทธบาท อำเภอโนนสัง อำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอคอนสวรรค์ อำเภอบ้านโฮ่ง อำเภอคีรีมาศ อำเภอชนแดน อำเภอแม่แจ่ม อำเภอไทรน้อย และอำเภอบ้านแพง พ.ศ. ๒๔๙๙
10. ↑ [10]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลหนองโดน อำเภอบ้านหมอ จังหวัดสระบุรี
11. ↑ [11]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลท่าลาน อำเภอบ้านหมอ จังหวัดสระบุรี
12. ↑ [12]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งท้องที่ตั้งเป็นกิ่งอำเภอ
13. ↑ [13]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งท้องที่ตั้งเป็นกิ่งอำเภอ (กิ่งอำเภอดอนพุด)
14. ↑ [14]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอเมืองสระบุรี อำเภอบ้านหมอ อำเภอพระพุทธบาท อำเภอแก่งคอย และอำเภอมวกเหล็ก จังหวัดสระบุรี
15. ↑ [15]ประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ ๑๓๕ [มีสถานะเทียบเท่าพระราชกฤษฎีกา แก้ไขเพิ่มเติมพระราชกฤษฎีกาที่ออกตามความในมาตรา ๓๙ แห่งพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ. ๒๔๙๕ กำหนดให้เปลี่ยนแปลงเขตกิ่งอำเภอในจังหวัดสระบุรี โดยโอนหมู่บ้าน หมู่ที่ ๑๐ ตำบลหนองแก อำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี ไปขึ้นตำบลหนองโดน กิ่งอำเภอหนองโดน อำเภอบ้านหมอ จังหวัดสระบุรี ]
16. ↑ [16]พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอแวงน้อย อำเภอป่าแดด อำเภอเรณูนคร อำเภอคูเมือง อำเภอคุระบุรี อำเภอแม่ลาน้อย อำเภอเสริมงาม อำเภอไพรบึง และอำเภอหนองโดน พ.ศ. ๒๕๑๘
17. ↑ [17]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลดอนพุด กิ่งอำเภอดอนพุด อำเภอบ้านหมอ จังหวัดสระบุรี
18. ↑ [18]พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอลำทับ อำเภอร่องคำ อำเภอเวียงแหง อำเภอนาโยง อำเภอแก้งสนามนาง อำเภอโนนแดง อำเภอบ้านหลวง อำเภอกะพ้อ อำเภอศรีบรรพต อำเภอแก่งกระจาน อำเภอหนองสูง อำเภอสบเมย อำเภอเมยวดี อำเภอโคกเจริญ อำเภอทุ่งหัวช้าง อำเภอผาขาว อำเภอวังหิน อำเภอดอนพุด อำเภอบึงโขงหลง และอำเภอห้วยคต พ.ศ. ๒๕๓๖
19. ↑ [19]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนชื่อองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านหมอ อำเภอบ้านหมอ จังหวัดสระบุรี เป็นองค์การบริหารส่วนตำบลเมืองขีดขิน

[ซ่อน] ด ค ก จังหวัดสระบุรี อำเภอ เมืองสระบุรี แก่งคอย เฉลิมพระเกียรติ ดอนพุด บ้านหมอ พระพุทธบาท มวกเหล็ก วังม่วง วิหารแดง เสาไห้ หนองแค หนองแซง หนองโดน เทศบาล เทศบาลเมือง เมืองสระบุรี สระบุรี แก่งคอย แก่งคอย ทับกวาง พระพุทธบาท พระพุทธบาท เทศบาลตำบล เมืองสระบุรี กุดนกเปล้า ตะกุด ป๊อกแป๊ก เฉลิมพระเกียรติ หน้าพระลาน ดอนพุด ดอนพุด บ้านหมอ ตลาดน้อย ท่าลาน บางโขมด บ้านหมอ สร่างโศก หนองบัว พระพุทธบาท ธารเกษม นายาว พุกร่าง หนองแก ห้วยป่าหวาย มวกเหล็ก มวกเหล็ก วังม่วง คำพราน วังม่วง แสลงพัน วิหารแดง วิหารแดง หนองหมู เสาไห้ บ้านยาง ต้นตาล–พระยาทด เมืองเก่า สวนดอกไม้ เสาไห้ หัวปลวก หนองแค คชสิทธิ์ ไผ่ต่ำ หนองแค หินกอง หนองแซง หนองแซง หนองโดน หนองโดน ภูมิศาสตร์ แม่น้ำป่าสัก เขื่อนป่าสักชลสิทธิ์ อุทยานแห่งชาติ เขาใหญ่ น้ำตกเจ็ดสาวน้อย น้ำตกสามหลั่น เศรษฐกิจ เกษตรกรรม องค์การส่งเสริมกิจการโคนมแห่งประเทศไทย คมนาคม ทางบก ถนนพหลโยธิน ถนนมิตรภาพ ทางราง ทางรถไฟสายเหนือ ทางรถไฟสายตะวันออกเฉียงเหนือ อุโมงค์พระพุทธฉาย สถานีสระบุรี สถานีรถไฟชุมทางแก่งคอย สังคม การศึกษาและวัฒนธรรม รายชื่อโรงเรียน รายชื่อวัด รายชื่อโบราณสถาน เทศกาลทุ่งทานตะวันบาน ประเพณีตักบาตรดอกไม้ วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร กีฬา สนามกีฬากลางจังหวัดสระบุรี สโมสรฟุตบอลสระบุรี ยูไนเต็ด สโมสรวอลเลย์บอลสระบุรี